Sommige filmpjes over het isoleren van campers laten zien hoe je het vooral niet moet doen. Er wordt heel wat structureel fout gedaan. Het punt is dat veel mensen in hun enthousiasme aan de gang gaan zonder echt goed te begrijpen wat de gevolgen van hun acties zijn. Vocht wordt opgesloten, PUR-spuitbussen worden leeg gespoten, de voorwaarden voor een desastreus roestproces zijn geschapen. Een goed moment om wat basale principes door te nemen. Iedereen die een camper-bus wil bouwen, of een wooncontainer, een onderzeeër, enzovoorts, zou dit moeten begrijpen.
Fouten zijn niet makkelijk te herstellen en kunnen je camper verwoesten. En fouten worden vaker gemaakt dan je zou denken, ook door “professionals”.
Disclaimer: Ik heb de waarheid niet in pacht maar probeer mijn verstand te gebruiken om mensen te helpen met het begrijpen van isolatieconcepten. Als je fouten vindt, aanvullingen hebt, laat het dan even weten.
Table of Contents
Intermezzo: Wat je moet weten over het dauwpunt.
Wat is de dauwpuntstemperatuur of het dauwpunt?
Lucht bevat waterdamp. Koude lucht kan minder goed vocht bevatten. Als de temperatuur daalt dan neemt de relatieve vochtigheid daardoor toe. Als de temperatuur verder daalt dan komt er een moment dat de relatieve luchtvochtigheid 100% is: De lucht is verzadigd en kan niet meer waterdamp bevatten. Daalt de temperatuur nog verder, dan ontstaan waterdruppeltjes: Dauw.
Het dauwpunt is dus de temperatuur van een mengsel lucht met vocht waarbij de luchtvochtigheid 100% is. Onder die temperatuur ontstaat dauw. De dauwpuntstemperatuur is dus een kwaliteitskenmerk van lucht.
Waarom beslaan autoruiten niet tijdens een koude, regenachtige dag?
Je kunt makkelijk een conclusie trekken uit dit verhaal, denk aan een autokachel die buitenlucht verwarmt en naar binnen blaast: De hoeveelheid vocht in die lucht verandert niet. De temperatuur stijgt wel en dan neemt de relatieve luchtvochtigheid af. Het dauwpunt blijft echter constant.
Dat is dus de reden waarom de auto aan de binnenkant niet nat wordt door condensatie op ijskoude vlakken, zoals ruiten en deuren, als de kachel aangezet wordt en warm is. We laten inzittenden die vocht produceren voor het gemak buiten beschouwing.
Waarom je de airconditioning wil aanzetten in een koude auto.
Overigens doet een airconditioning min of meer hetzelfde, stel dat het dauwpunt buiten 10 graden is en de airco koelt tot 5 graden. In dat geval gaat het dauwpunt ook omlaag naar 5 graden en wordt condenswater door de airco afgevoerd. Je krijgt dan droge, drogende, lucht binnen met een dauwpunt van 5 graden. Ideaal voor als de kachel en motor nog niet op temperatuur zijn.
En als je niets doet?
Zet je mensen in een ruimte met beperkte ventilatie, dan gaat het dauwpunt snel omhoog. Mensen geven veel vocht af via adem en zweten.
Condensatie in een normale bestelwagen
Condensatie is geen probleem
Condensatie in een bestelbus is geen probleem, in je huis wel.
- Materialen zijn redelijk bestand tegen vocht en kunnen niet rotten – denk aan schimmels en bacteriën.
- Voldoende ventilatie verwijdert vocht, een laag dauwpunt helpt daarbij.
Hoe lost een autofabrikant condensatie op?
- “Vijvertjes” waar water in kan blijven staan worden vermeden, alles loopt scheef af en is aan de onderkant open.
- Condensatie wordt beperkt door condensvlakken af te dekken (autodeur).
- Wel in cabine
- Niet, of beperkt, in laadruimte
- Kokers en deuren hebben openingen op laagste punten zodat water altijd weg kan lopen. Een goede garage prikt verstoppingen door. PUR in de kokers is dus een heel slecht idee.
- De auto bevat een kachel of airco voor een lage relatieve vochtigheid.
- Ventilatielucht kan makkelijk wegstromen: Voor erin, achter eruit.
Zelf doen: Box in box
Een doos in een doos, zo zou je je interieur kunnen zien.
- Koudebruggen: de verbindingen tussen de dozen.
- Ventilatie tussen de dozen niet, zo min mogelijk, belemmeren.
- Isolatiebasis op de buitenkant van de binnendoos: Moeilijker maar beter voor ventilatie.
Isolatie van een bestelwagen
- Primaire doelen
- meer comfort
- minder condensatie
- 0% isolatie, 100%, of iets ertussen.
Isolatieconcepten
0 graden buiten
20 graden binnen, interieur
Buitenlaag carrosserie (links, zwart), binnenlaag dampdicht gebouwd (rechts, zwart), isolatie (groen).
I: Geen aanvullende isolatie, wel een isolerende luchtlaag, condensatie in interieur bij hoog dauwpunt. Veel warmte nodig voor comfort.
II: Isolatie 100% op binnenkant carrosserie, geen condensatie in interieur. Niet haalbaar zonder afwatering en ventilatie ongunstig te beïnvloeden, niet reëel.
III: Isolatie 100% op buitenkant binnenlaag, geen condensatie in interieur. Veel werk, wel reëel, de beste oplossing en vrijwel geen verandering aan het voertuig zelf.
IV: Isolatie 80% op binnenkant carrosserie met bijvoorbeeld zelfklevend cellenrubber, weinig condensatie in interieur. Niet ideaal, wel te doen. Let op afwatering en ventilatie van spanten die niet geïsoleerd mogen worden. Fouten, water opsluiten, zijn desastreus.
Materialen
Materiaalkeuze is lastig. Welk klimaat is de toepassing? Hoe belangrijk is de isolatie? Hoeveel gewicht ga je toevoegen, iedere kilogram extra kost je ook extra brandstof. Overweeg je spaanplaat en multiplex? Dat zijn zware materialen. Isolatiematerialen zijn echter licht.
Wat kost het aan extra brandstof?
Dit wordt gokken maar het geeft een grove indicatie…
Je lege bus van 2000 kg verbruikt 1:14 en je rijdt 15.000 km per jaar. Je stopt er een interieur in van 500 kg en je verbruik gaat naar 1: 12. Een liter diesel kost 1,40 euro. Je schrijft je interieur af in 5 jaar, 75.000 km.
Brandstofkosten leeg: 75000 / 14 * 1.4 = 7500 euro
Brandstofkosten met interieur: 75000 / 12 * 1.4 = 8750 euro
Brandstofkosten van 1 kg interieur: (8750 – 7500) / 500 = 2,50 euro per kg per 5 jaar
Met andere woorden: Licht bouwen betekent minder materiaalkosten maar ook een aardige besparing op brandstofkosten. Dus zet dat Ikea-keukentje uit je hoofd. Als je professionele bouwers werkbladen van 4 centimeter ziet plaatsen… OMG! En een ander punt is dat alles sneller slijt van extra kilo’s: remmen, koppeling, motor en bak, enzovoorts.
Bekledende, dragende materialen
Gebruik dragende materialen die vochtbestendig zijn. Bij bekledende materialen kan je jezelf afvragen of je op materiaaldikte kan besparen door de sterkte van spanten te benutten, een dunne gebogen plaat tegen een gekromd spant is aanzienlijk minder gevoelig voor trillingen dan een dikke vlakke plaat. Een vlakke dikke plaat is makkelijk te vervangen voor een dunne plaat waar verstijvingen opgeplakt worden, bijvoorbeeld aluminium profieltjes. Enkele voorbeelden van materialen:
- Watervast plywood is voor de hand liggend, ~ 4 kg/m2 bij 6 mm dikte, denk ook eens aan:
- PP (polypropeen, polypropyleen), goedkoop, licht en sterk maar lastig te lijmen. ~ 3.6 kg/m2 bij 4 mm dikte.
- Al-PP-Al-sandwich (twee lagen aluminium met polypropeen ertussen, merknamen als “DiBond”). Voordeel hiervan is dat je zonder zetbank hoeken kan vouwen. Zaag daarvoor aan één zijde het aluminium weg. Een behoorlijk stijf materiaal, relatief licht en voor redelijke prijzen verkrijgbaar. 2 mm: 2.9 kg/m2, 3 mm: 3.8 kg/m2
- Aluminium, dunwandig gebogen 1 mm: 2.7 kg/m2, vlakken 2mm: 5.4 kg/m2
- Acceptatie van koudebruggen – of niet. Afhankelijk van ventilatie, dauwpunt. Hieronder is een PP-strip gebruikt, bijvoorbeeld 10mm dik. Je zou ook EPDM-strip(pen) kunnen gebruiken om metaal op metaal (warmtegeleiding) te voorkomen.
Vloer
De vloer heeft een aparte aanpak nodig:
- Los (beperkt, “even eruit halen om schoon te maken”).
- Isolatie, dragend, bijvoorbeeld PIR, XPS. Onder hout maar bijvoorbeeld onder aluminium plaat met een daarop een laag EPDM is ook mogelijk.
- Ruimte tussen carrosserievloer en isolatie biedt wat ventilatie, controleer vloer regelmatig op vocht wat niet weg kan.
Isolatiematerialen
- XPS, geëxtrudeerd polystyreen, niet te verwarren met geëxpandeerd polystyreen (wit piepschuim). Goed bestand tegen druk.
- PIR, polyisocyanuraat, lijkt qua eigenschappen op XPS, isoleert wat beter maar is minder bestand tegen vocht. XPS is wat beter bestand tegen druk. PIR is goed bruikbaar maar XPS heeft meestal de voorkeur.
- Op rol, bij voorkeur zelfklevend: Diverse soorten, bijvoorbeeld polyethyleen-schuim. Op plaatsen waar XPS niet mogelijk is of gewoon voor alles. Voordeel is gebruiksgemak, snijden en plakken. Nadeel is een wat lagere isolatiegraad en de hoge prijs.
Lijmen
- SMP-lijmen zijn uiterst breed inzetbaar. Iets minder stevig dan PU-lijmen maar sterk genoeg en goedkoper. Voorbeelden: Polymax van Bison, maar die van Action is ook goed.
- Contactlijmen op neopreenbasis, voor EPDM en stoffering op hout, aluminium, gelakt staal, …
Ventilatie
Als je geparkeerd staat, waar komt dan de lucht vandaan die je via een dak- of zij-ventilator wil afvoeren? Precies, een beetje hier en daar. De normale afvoer van lucht, de cabine is een overdruksysteem, zit vaak onder de achterlichten, soms met een klep die voorkomt dat er lucht de andere kant op gaat.
Als aanvoer is het een logische gedachte om de bestaande ventilator te gebruiken, ook tijdens stilstand.
Als je vervolgens afsluitbare ventilatieroosters in de binnendoos aanbrengt, onder en boven, dan los je twee problemen op. De ruimte tussen de dozen droogt automatisch en je creëert comfort.
Tijdens ritten wil je mogelijk de ventilatieroosters van de binnendoos altijd open hebben om de lucht van de kachelventilator af te voeren en de ruimte tussen de dozen te drogen – gunstig dauwpunt.
Tot slot…
Dit artikel is bedoeld als aanzet om onnodige en desastreuze fouten te voorkomen. Duidelijk mag zijn dat het een totaal ander process is als het isoleren, bouwen, van een huis – iets wat je weleens hoort. Compleet is deze post natuurlijk niet. Dingen die niet aan bod zijn gekomen:
- Uitzetting en krimp meenemen in het concept. Als het buiten -10 en binnen 20 graden is dan ontkom je er niet aan om de gevolgen van verschillende uitzettingscoëfficiënten van de materialen mee te nemen in je constructie. Denk aan meer dilataties, dikkere lijmnaden en of zwevende schroefverbindingen bijvoorbeeld – verbindingen die zijdelings beperkt kunnen bewegen. PP zet over een lengte van 3 m meer dan 1 cm uit t.o.v. staal bijvoorbeeld, aluminium slechts 1 mm.
- Materialen die tegen elkaar zitten kunnen gaan kraken tijdens het rijden. Je kunt dit oplossen met dilataties of juist goede verbindingen met bijvoorbeeld lijm. Ook smeermiddelen zijn mogelijk.
Hoi,
Bedankt voor de uitgebreide info. Ik ben bezig een bus om te bouwen. Er zit een betonplex vloer in de bus, deze is vast gekit en daarom besloten om deze te laten liggen. Nu wil ik op die betonplex vloer een XPS vloerplaat leggen, daarover een houten plaat en dan afwerken met een zijl oid. Ik ben benieuwd of jij dit een slimme aanpak vindt of het anders zou doen?
Hartelijke groet, Sabine.
Ik snap dat je klem zit maar ik zou wel proberen die oude vloer eruit te halen, dan XPS als dragende laag op de vloer met enkele vloerdelen daarop. XPS vast op de vloerdelen zodat je ze kan verwijderen om schoon te maken of vocht te verwijderen. Over de levensduur van een bus reken ik met 20 euro per kilo bijkomende kosten. Dus een oude vloer eruit halen en lichter materiaal toepassen kan lucratief zijn. Zelf zou ik gaan voor enkele vloerdelen bestaande uit aluminium plaat met aan de onderkant XPS geplakt of honingraat-panelen die aan twee kanten voorzien zijn van polyester. Dat laatste is makkelijker maar je verliest iets meer stahoogte en de isolatie is iets minder.
Ik heb een proefvloer van aluminium en dit is het concept wat ik ga uitvoeren met grote vloerdelen die met slechts 2 of 4 schroeven vastzitten, opgesloten zitten tussen de andere vloerdelen. Boren door de vloer en blindklinken betekent dan wel zeer goed ontvetten, zeer ruim zinkmenie gebruiken en na droging ruim voorzien van msp- of pu-kit – alles aan onderzijde met name.
Schetsje:
Hallo
Ik ben 1 van degene die zijn bus wel met pur heeft laten volspuiten. Wel door een bedrijf dat dit in de jacht bouw al jaren doet. De desbetreffende persoon had dit 10 jaar geleden met zijn eigen bus gedaan zonder verdere gevolgen. Ik heb dit nu 2 jaar geleden laten doen en tot nu geen roestvorming. Nu is dit geen pur uit een busje . Het heeft een bijzonder goede hechting op het metaal en is verder ook zeer
moeilijk brandbaar.
Krijg ik nog grote problemen?
Moeilijk te zeggen zonder mijn kristallen bol 🙂 Als kokers vol gespoten zijn en de weg van condenswater geblokkeerd wordt dan ben je een gewaarschuwd mens in de zin dat je problemen kan voorkomen door condens te voorkomen en eventueel aanwezig condenswater, door goed te ventileren, kan laten verdampen. Gelukkig is het wel zo dat corrosie-bescherming door de meeste fabrikanten goed uitgevoerd wordt met minimaal een kataforese-laklaag. Het kan dus wel tegen een stootje. Plekken waar condenswatervijvertjes in contact staan met beplating kunnen problematisch worden. De hoofdregels zijn eigenlijk heel simpel. 1: Condenswater moet altijd weg kunnen lopen en 2: Water gaat waar het niet gaan kan. Ik hoop dat je zelf goed kan inschatten wat de situatie is. Succes!
ik heb het artikel met interesse gelezen.
wat vind jij van het idee om een camperbus aan de binnenzijde van de wanden te isoleren met PIR of XPS 20mm (dus vóór de spanten langs), 20mm direkt op de (geribbelde) vloer en 20mm direkt tegen het (geribbelde) dak. eea wordt afgewerkt met populieren multipleks.
groet, péjé
Het belangrijkste punt is dat condensatie altijd ontstaat – ondanks alle voorzorgmaatregelen. Dus hoe je isoleert maakt in principe niet zoveel uit, als het vocht maar weg kan door de natuurlijke weg naar beneden en of via ventilatie. In een lege bus zie je de condensdruppels vaak goed boven en niet of nauwelijks op de vloer. Dus voor de vloer kun je wat minder kritisch zijn.
Voor de vloer is XPS voor de hand liggend vanwege de drukbestendigheid. Populieren-multiplex: Interessant want het is zeer licht en licht bouwen levert geld op. XPS direct tegen het dak… Ik heb mijn twijfels – al is er door de ribbels wel wat ventilatie mogelijk. Is het een idee om het XPS tegen het multiplex te verlijmen aan de niet zichtzijde voor dak en zijwanden? Als je zegt “voor de spanten langs” en je bedoelt van buiten naar binnen: buitenbeplating – lucht – XPS – hout, dan ga ik met je mee. Ik noem ook even het bestaan van XPS als ondervloer, dan zijn er levermogelijkheden voor dunnere kwaliteiten. Misschien ook goed om uit te puzzelen: Hoe vochtbestendig is de verlijming van het hout? Succes met de bouw!
Nog nooit zo een heldere en praktische uitleg gelezen hierover. Eindelijk begrijp ik het. Dank!
Wiebe, dank voor jouw antwoord.
er rijst (mede naar aanleiding van jouw antwoord én na het ‘strippen’ van de bus) nog een aantal vragen:
-is een dampremmende laag noodzakelijk in vloer, wand en dak? (bijv dubbel gelamineerde noppenfolie);
-hoe zijn eventueel in het zicht blijvende grote ‘spanten’ te isoleren (ook met noppenfolie?);
-kunnen de holle deurruimten worden gevuld met isolatiedeken?
gr. péjé
De binnenbeplating is een behoorlijke barrière, het voorkomt dat vochtige binnenlucht gaat condenseren tegen een koude buitenwand. Op de plekken waar binnenlucht in contact staat met de buitenkant – bijvoorbeeld tussen de achterdeuren: Accepteer het is mijn voorstel, want dat water loopt niet snel naar je interieur en daarnaast heb je bij goede ventilatie niet of nauwelijks condensatie. Daar waar je bij een huis echt voor dampdicht gaat om condensatie tegen organische materialen (hout) te voorkomen speelt dat niet bij een bus omdat de condensatievlakken (staal) niet rotgevoelig en nauwelijks roestgevoelig zijn.
Vloer: Persoonlijk zou ik gaan voor een vloer die makkelijk in een paar delen te verwijderen is om schoon te maken en eventueel te drogen.
Wat betreft de grote spanten: Daar zal je wel wat mee kunnen doen als het om isolatie gaat. Een koof die aan de binnenkant een dunne isolatielaag heeft? Ik ben best wel een fan van celrubberplaat maar in Nederland krijg ik dan altijd het idee dat iedereen mij wil bestelen. Bij onze oosterburen zie ik wel schappelijke prijzen.
Holle deurruimten… Ik heb weleens kleddernat steenwol uit een plafond zien komen, als een volle spons. Mijn eigen bouwerij gaat een jaar vertraging oplopen omdat ze in Italië beperkt produceren, maar van binnen naar buiten zal dat waarschijnlijk worden: AlPPAl (DiBond, etc.), XPS, achterdeur. Makkelijk, simpel en snel. Populier in plaats van AlPPAl is dan ook een optie zolang je voldoende ventileert, een lakje, …
Het is denk ik goed om ook te bedenken wat je wil. Ga je naar de noordpool? Hoe erg is het dat het 15 i.p.v. 20 graden binnen is? En dan zou je afstandelijk naar je verwarming kunnen kijken: Een verwarming levert energie die deels als afgekoelde lucht verdwijnt en deels verloren gaat op niet geïsoleerde vlakken. Dat is een evenwicht. En zolang de verwarming voldoende energie levert is het dus niet erg dat niet (goed) geïsoleerde delen bestaan. Dat maakt dat probleem makkelijk(er). Hoe mooi is dat?
Hoi,
Ik wil electronische apparatuur gaan vervoeren en waarschijnlijk voor langere tijd op kunnen slaan in een bestelbus. Ventilatie of vijvertjes zijn in dit geval niet echt een optie, denk ik, omdat door luchtvochtigheid corrosie in de apparatuur kan ontstaan.
Een doos in een doos klinkt als de oplossing, maar hoe zou jij dit aanpakken zonder al te veel verlies van ruimte?
Misschien wat meer terug naar de bron… In een koude omgeving kan het vocht in de lucht condenseren. Condensatie is dan op koude ruiten en koude wanden en niet op de minder koude elektronica. Je komt in de gevarenzone op het moment dat koude elektronica in contact komt met warme vochtige lucht. Denk bijvoorbeeld aan een lange rit met de airco aan waarna je de schuifdeur volledig opentrekt en condensatie op elektronica mogelijk is. Om die reden zit nieuwe elektronica immers altijd verpakt in een plastic zak. Goed om te bedenken: Condensaat is gedestilleerd water en geleid de elektriciteit slecht en laat na verdamping geen residu achter. Een typische toepassing is een laptop die ook vaak van buiten (koud) op een bureau aangezet wordt en ongetwijfeld wat vochtig wordt aan de binnenkant. Ook in de auto zelf zitten onder het dashboard componenten die het van tijd tot tijd voor de kiezen krijgen. Misschien zou je jezelf de vraag moeten stellen in hoeverre het probleem een probleem is en kan je met voldoende ventilatie en het beperken van temperatuurschokken een acceptabele omgeving creëren. Je zou dus redelijk veilig kunnen zeggen dat in een auto die niet gebruikt wordt de risico’s minimaal zijn.
Goedemorgen,
eindelijk iemand die het opschrijft zoals het moet. Net als bij een woning isoleren aan de buitenzijde van de binnengevel. Ik heb daarbij wel een vraag. Als je goed isoleert kan het behaaglijk warm worden in het voertuig. Daar waar geisoleerd is is dat geen punt. Maar, bij mijn beoogde bus bijvoorbeeld, zit op de beide achterstijlen een soort rooster dat je deels kunt wegnemen om de verlichting te repareren. Je komt daar dus bij de buitenbeplating van de bus. Op die plekken is de binnenbox dan niet gesloten. Loop je dan op die plekken dan niet een enorm risico dat daar warme lucht lekt en condensatie op de buitenbeplating van het voertuig alsnog (flink) optreedt? Ik begrijp dat deze roosters ook een functie hebben om overdruk in het voertuig bij het sluiten van de deuren te voorkomen. Dat zal bij een camper wel meevallen, denk ik..
dank voor de reactie alvast
Toevallig heb ik een foto van de binnenkant van de achterste stijl (Ducato). Je ziet dat de stijl open is aan de onderkant en condensaat kan doorlopen naar de kokers. Zolang er voldoende geventileerd wordt zal dat niet snel een probleem zijn. Maar het is zeker een ruimte die op koude dagen nat kan worden. Condens op de buitenkant van de stijl aan de interieurruimte zal meevallen is mijn vermoeden.
Foto https://vanderworp.org/wp-content/uploads/2021/08/IMG_20210717_191723279-scaled.jpg
Goedenavond,
Ik ben momenteel mijn bus aan het isoleren en lag toevallig voor wat anders even onder de bus. Toen dacht ik. Hier is hartstikke veel ruimte om tussen het staal te isoleren. Is er een goede reden om dat niet te doen?
Groetjes, Tim
Onder de bus van tijd tot tijd een kijkje nemen is een prima idee! Jaarlijks bekijk ik heel wat campers van onderen als ze op een brug staan. Dikke investering en veel roest. Dat is per merk verschillend maar als je de onderkant van de vloer bedoelt, tussen de chassisbalken en de kokers, dan heb ik wel vraagtekens. Dat is immers een plek die door de pekel gaat, door de regen gaat en altijd behoorlijk open moet zijn om het water weer kwijt te raken via druppels en verdamping. Door daar te isoleren verminder je de toegang voor water maar verminder je ook de mogelijkheid om van het (zoute) vocht af te komen. Wel een goed idee, creatief! Ik zou het zelf niet aandurven.
Hallo,
Wat ik alleen nog steeds niet begrijp met het probleem met PUR-schuim…
Waar iets zit, kan niet iets anders zitten toch? Dus waar pur zit kan geen vocht zitten of komen. Of neemt Pur vocht op, wat me sterk lijkt omdat het in huizen ook geen vocht zou moeten opnemen. En zo ja, is er dan geen ander isolatieschuim wat geen vocht kan opnemen?
Wat je beschrijft klopt denk ik. PUR laat wel zeer beperkt vocht door waardoor het immers uithardt. Maar dat is geen reden om het niet toe te passen, verf laat ook beperkt watermoleculen door.
Het punt met PUR is dat velen voorbij gaan aan de filosofie van de fabrikant en dat is ongeveer als volgt:
“Maak een carrosserie zodanig dat een (grote) hoeveelheid condens altijd op natuurlijke wijze de carrosserie kan verlaten, in de vorm van afwatering, zodat de restjes condens makkelijk kunnen verdampen en er nergens in de carrosserie langdurig water aanwezig is waardoor roestproblemen kunnen ontstaan.”
Dus als je die afwatering blokkeert met PUR dan ben je naar mijn mening niet goed bezig, dan handel je in strijd met wat de fabrikant voor ogen had. Denk bijvoorbeeld aan het volspuiten van kokers waarmee je die natuurlijke afvoer blokkeert.
Dat gezegd hebbende is er niets wat iemand tegenhoudt om PUR in te zetten maar dan moet je wel heel goed weten waar je mee bezig bent. En dat is eigenlijk de kern die bijvoorbeeld ook voor “Armaflex” geldt, een zijwand helemaal afplakken waarmee de natuurlijke afwatering in het geding komt is eveneens vragen om problemen op termijn, condens ontstaat in de kleinste hoekjes en gaatjes.
Dat is dus ook de kern, ik zou dit artikel eens op de schop moeten nemen, want een bus heeft een totaal andere uitgangsbasis als een woonhuis. Je isoleert om het koel of warm te kunnen houden en niet om superzuinig te zijn en het potdicht te maken.
Dank je voor je uitgebreide uitleg. dit set aan tot nadenken aangezien ik van plan was de wanden en kokers volledig met armaflex dicht te zetten (aanbevolen op verschillende nederlandse sites). ik ga na het lezen hiervan eens kijken hoe ik de binnenzijde van de bekledingspanelen kan isoleren. Wat ik me wel afvraag is hoe ik dan de kokers kan isoleren. Wat zou je hier voorstellen? En dan de vloer. 20mm XPS platen met balke ertussen ( ook meest geadviseerd, of een afwerkplaat direct over de XPS platen? aangezien de gehele inrichting erop wordt gebouwd kan ik niet even de vloer eruit halen om schoon/droog te maken. Alvst bedankt voor je reactie !
Ik vraag mij af waarom je de kokers zou willen isoleren. Mijn benadering is dat ik zware constructiedelen aan de auto vast wil maken, niet op de vloer. Daarmee bereik ik een superlichte vloer. Ik moet nog wat blogjes maken (tijd…) maar “plakmoeren” zijn getest en gaan zeker intensief gebruikt worden. De vloer splits ik tijdens de bouw (twee jaar) zodat de delen er altijd makkelijk uitgehaald kunnen worden. Opbouw vloer (Ducato): XPS 10mm (roze) in dalen, 5 mm (grijs) op bergen en 20 mm (beige) over het geheel. Daarboven 2 mm Aluminium 5754 (AlMg3, zeewatervast).
De lijmmoeren zijn plaatjes aluminium waardoor de kop van een flensmoer geperst wordt. Dat geheel wordt dan gelijmd op het staal. Uitgebreid getest, wordt vervolgd…
Beste ,
Heb je die zelf gemaakt?
Bedoel je de vloer of de lijmmoeren?
Moer: plaatje aluminium met gat en flensmoer van RVS erin geperst (met hamer kan ook).
en gebruik maken van natuurlijke isolatie materialen zoals wol. Deze reguleren mee dus drogen van zichzelf iets wat kunststoffen/ steen en galswol niet doen. Volgens mij een goeie optie maar ben benieuwd naar mensen die hier ervaring mee hebben.
Zelf heb ik er geen ervaring mee. Wat mij tegenhoudt is gevoeligheid voor schimmel en rot en het feit dat het vocht kan opnemen. De strekking van dit artikel is dat je vocht zo snel mogelijk wil kwijtraken en materialen gebruikt die behoorlijk bestand zijn tegen vocht. Steenwol kan in een condenserende ruimte ook kletsnat worden, als een spons. XPS kent die problemen niet, al is het niet altijd even makkelijk aan te brengen. Goed aanbrengen van wol is ook een uitdaging omdat je ventilatie niet wil verhinderen.
Dodomat.com fleece is gemaakt van petflessen, zou dat een goed alternatief zijn om de holle ruimtes te isoleren? Zij vinden natuurlijk wel
Fleece, petflessen, de grondstof is PET en is een polyesther en dus goed bestand tegen vocht en warmte – dit in tegenstelling tot wol. Het doel van het vullen van holle ruimten is het voorkomen van luchtstromen die warmtetransport veroorzaken. Als ik de foto bekijk op de site dan is het enorm dicht materiaal en is mijn vermoeden dat als er eenmaal condensvocht aanwezig is, dat vocht er niet makkelijk uitgaat. Ik heb bij steenwol gezien dat het uiteindelijk verandert in een “natte dweil” als er voldoende condensatie is. Ik heb weleens met de gedachte gespeeld om “piepschuimkorrels” te gebruiken om luchtstromen in de holle ruimten te blokkeren. Maar dan moet je wel echt alle gaatjes afplakken. De constructiekokers onderaan zou ik nooit vullen, altijd met rust laten, want dat is de plaats waar condenswater vrij moet kunnen wegstromen.
Ik heb mijn bus, aangeschaft in 2019 totaal niet geisoleerd. Was een voormalige rolstoelbus cq personen vervoer. Afvoergaatjes in de drempel prik ik regelmatig door twee ventilatierooster in de ramen van de voorportieren. Enige condensatie boven de dakhemel. Kan ik problemen verwachten?
Ik denk dat je nooit bang moet zijn voor een paar druppeltjes water. In een lege bus zie je in de kou heel goed dat condensatie altijd bovenin begint. Maar als dat water weg kan, dan zou ik mij geen zorgen maken.
Wat een geweldig leerzaam artikel, veel dank hier voor.
Mijn project betreft een mobiele trimsalon in een sprinter. Heel veel vocht in de binnenruimte, die perfect geseald zal moeten zijn en goed geventileerd zodat er op dat vlak geen nieuwe vochtproblemen komen. Box in een box zou ik denken.
Wat zou u adviseren qua isolatie in deze situatie en hoe het beste aan te pakken? De binnenwand wordt waarschijnlijk aluminium plaat met witte coating (stevig en gemakkelijk schoon te maken), waar achter de elektra moet worden weggewerkt. Het doel is een ruimte die zowel in de zomer als winter een te controleren binnentemperatuur moet hebben (mbv een dikke airco).
Als je de aluminium beplating met afstandhouders monteert dan kan je XPS plakken aan de niet-zichtzijde. Zelfklevende schuimrubber is natuurlijk ook een optie. Alu-PP-Alu-plaat (DiBond, Alu-bond, enz.) is ook een prima optie omdat het relatief lichter is en ook in veel afwerkingen (wit) verkrijgbaar is, met het voordeel dat het op sommige plaatsen tegen zeer concurrerende prijzen te krijgen is, aanzienlijk goedkoper dan Al5754 (zeewatervast aluminium, AlMg3).
Interessant artikel! Twee vragen: 1. Kan je isolatieconcept III en IV combineren door de isolatie bij de deuren, achter de meubels en in de garage (onder het bed) op de buitenbeplating te plakken en op andere plekken op de binnenbeplating (dus met lucht tussen buitenbeplating en isolatie)? 2. Waar adviseer je bij vloerisolatie ook XPS in de dalen aan te brengen? Dat beperkt toch juist de ventilatie?
1: Het lijkt mij een prima idee om concepten te combineren, zolang je geen koudebruggen maakt.
2: Condensatie begint altijd boven, met name bij het plafond dus. Op het moment dat de luchtvochtigheid weer 100% is stopt de condensatie. De kans dat er condensatie op de laadvloer komt is daardoor gering. Dus je hebt gelijk dat de ventilatie in de dalen beperkt wordt maar het blijkt geen probleem te zijn, mijn autovloer blijft kurkdroog. Op de foto hierboven zie je de vulling van de dalen waarmee het met slechts 2 mm aluminium mogelijk is een sterk loopvlak te maken.
Wat een super interessant artikel. Heel verhelderend. Ik vroeg me nog wel even een en ander af over het gebruik van Armaflex. Ik zag dat de vraag eerder is gesteld, maar heb van jouw kant nog niet een duidelijk standpunt kunnen lezen.
Het gebruik van Armaflex brengt logischerwijs risico’s met zich mee. Als de Armaflex tegen de carroserie zijde wordt geplakt, dan bestaat het risico’s dat er ruimtes worden opgesloten waar het gecondenseerde vocht in blijft, wat niet weg kan. Is het een reële andere mogelijkheid om de Armaflex dan tegen de binnenbeplating (hout) te plakken om dit geheel vervolgens tegen de kokers aan de lijmen? Of is het beter om dit bij XPS of PIR platen te houden, zoals jij het hebt beschreven?
De binnenbeplating aan de buitenkant isoleren met celrubber (Armaflex bijvoorbeeld) of XPS is een reële optie. Het is wel (aanzienlijk) meer werk. Je zegt het goed, carrosserie beplakken is een optie zolang je de ventilatie en condenswaterstromen niet onderbreekt. Wielkuipen is bijvoorbeeld goed te doen met celrubber. Voor isoleren van de binnenbeplating kan je stevige afstandhouders gebruiken. Zie schets als een van de vele mogelijkheden. Mijn voorkeur gaat uit naar XPS voor de grote vlakken vanwege de massa en zelfklevend cellenrubber is op sommige plaatsen met moeilijke bollingen.
Ik ben helemaal blij dat ik jouw artikel heb gelezen en nu dus de werking van isolatie en ventilatie helemaal begrijp voordat ik begin met m’n busombouw. Maar…
In de Ford Transit custom (2013) die we net hebben gekocht om om te bouwen, kijk ik na het verwijderen van de oude betimmering in de koker in de gaten aan de zijwand, en zie ik onderin de koker een laag pur zitten… Ik vraag me af waarom een eerdere eigenaar dit gedaan zou hebben, of dat het misschien Ford zelf is die dit bedacht heeft… maar in ieder geval is nu mijn vraag, wat moet ik ermee? Proberen weg te halen? (Zan niet volledig lukken gezien de lastige hoekjes zo onderin de koker) of laten zitten? Ik zie totaal geen roestvorming in de koker. Maar we gaan m box in box, aan de kant van de multiplex (zoals jij beschreven hebt) isoleren, dus dan lijkt het me dat die koker extra vochtig wordt toch?
Alvast bedankt voor je reactie!
Fijn dat je er wat aan hebt gehad. De belangrijkste conclusie in jouw geval is dat je ventilatie serieuzer neemt dan gemiddeld omdat water niet weg kan lopen en alleen kan verdampen. Dat betekent voldoende roostertje in de binnenwanden. Open als je aan het reizen bent en tijdens opslag, dicht tijdens (slaap)verblijf in laadruimte en altijd ventileren. PUR weghalen lijkt mij onbegonnen werk, condens zoveel mogelijk voorkomen en condenswater de gelegenheid geven te verdampen ligt meer voor de hand denk ik. Succes!
Ik lees met veel interesse dit stuk.
Ik ben begonnen met het bouwen van een mercedes Sprinter buscamper.
De wanden het ik al geisoleerd met 19 mm XG Armaflex.
Ook achter de spanten heb ik alles geisoleerd
Ik twijfelde al of ik nu ook de spanten geheel moet afsluiten met dunnere Armaflex zoals je zoveel ziet.
Dan kan de condens ( lees water) als dat achter de Armaflex in de spanten ontstaat dus nooit meer weg.
Als ik alles zo lees lijkt het me dus verstandig de wanden volledig met Armaflex 19 mm te bebleden. de spanten niet.
Alle mogelijkheden om condens af te voeren naar beneden moeten dus open blijven.
Wat over de spanten in het dak.
Deze wel isoleren met Armaflex 9 mm ?
of ook open laten ?
Ik denk isoleren met de gaten die erin zitten die naar beneden wijzen open laten ?
Zoals genoemd zal condens bovenin de bus ontstaan.
Of moeten de spanten in het plafond volledig geisoleerd waorden en de naden afplakken met alutape ?
/var/folders/yr/t9294tcs42x6s1g011_ntsnr0000gn/T/com.apple.Preview/com.apple.Preview.PasteboardItems/IMG_2121 (1).jpg
Ik wil de wanden afwerken met 4 mm triplex welke lekker meebuigt en licht is
Ik hoor graag wat wijsheid is
Ik ben genegen te zeggen liever wat kleine koude bruggen en mogelijk een keer een drup dan alles afsluiten, opsluiten en mogelijk roest op termijn. Terwijl je bezig bent zie je ook wel waar de waterloop mogelijk klem komt. Vocht dat opgesloten zit koste wat het kost vermijden. Wat betreft triplex… In ieder geval de niet zichtkant dus ook goed behandelen. Werkt makkelijk, goede prijs maar wel gevoelig voor vocht, schimmel en rot. Alternatieven zijn composieten als “DiBond” (aluminium polypropeen aluminium) en glasvezelversterkte polyesterplaat. Eigenschappen als minder makkelijk bewerkbaar maar niet gevoelig voor vocht. In de buurt van Utrecht zit iemand die polyester verkoopt voor en zeer schappelijke prijs, zie Marktplaats. Ik vind het heel lastig om zeer gedetailleerd adviezen te geven omdat ik de binnenbeplating isoleer (veel meer werk). Maar met gezond verstand moet het lukken 🙂 Succes!
Ik zou graag de mening weten over het gebruik van isolatie die bestaat uit meerdere lagen alu folie met minerale wol of iets dergelijks, het is de handel te verkrijgen en lijkt me goed in de bus te bevestigen zonder afvoerkanalen te blokken.
Ik heb daar ook weleens serieus naar gekeken. De dikte mag strikt niet zoveel zijn dat het klem zit tussen binnen- en buitenkant. Die ik ken bestaat uit laagjes gemetalliseerde folie met daartussen polyester watten. Dus geen rot, schimmel. Hoe makkelijk het toe te passen is weet ik niet maar een voordeel is dat je het tot bijna niets kan samendrukken op plaatsen waar je het vastklemt. Ik loop wat vast op het gemak van bevestiging maar het is zeker interessant spul. Ik knapte wat af op de prijs. Gewicht is wel enorm laag en dat is ook een plus.
Ik ben in het bezit van een buscamper Burtsner City Car C640, deze lijkt gebruik te maken van het zelfde isolatie principe. Nu onstaat er zoveel condens in het plafond (tussen de buiten en binnen laag) dat er soms vocht kringen onstaan aan het plafond in de interieur. Wij ventileren erg veel, maar toch lijkt het vocht overdag niet goed weg te kunnen. Wat zou jij adviseren?
Lastig probleem. Mogelijk te overwegen om ventilatieroosters aan te brengen, zowel laag als hoog. Als je stilstaat en de ruimte gebruikt roosters dicht en tijdens ritten en opslag roosters open. Ik zou zeker ook Burstner confronteren met het probleem. Je zou de filosofie uit de vliegtuigbouw kunnen volgen – in vliegtuigen regent het als ontdooiende condens aan de binnenkant omlaag komt. Dat komt neer op kunststoffolie aanbrengen die naar de zijkanten afwatert.
Hallo. Wat een fantastisch, bijna begrijpelijk voor mij, artikel. Ik heb een niet geïsoleerde camper met volledig interieur. Ik wil hem isoleren maar alle kastjes eruit is geen optie.
Mijn idee is om te isoleren aan de binnenkant van de kasten. Echter: de man die de Xtrem platen aan mij verkocht zei dat ik problemen zou krijgen met condens. Als ik jouw tekeningen en verhaal goed begrijp zou dat toch mee moeten vallen?
Een deel van de kasten (de rechte stukken) heb ik al met Tempex bekleed. Was ook niet goed, volgens hem. Wat denk jij?
Hartelijke groet, Elly Weisfelt
Excuses voor het late antwoord. Het punt is dat er heel wat campers de vernieling in gaan door belemmering van ventilatie. Vertaald naar de praktijk betekent het dat isoleren geen probleem is zolang je vocht niet opsluit en ventilatie niet al te veel belemmert. Belangrijk is om je hoofd erbij te houden en het vooral niet potdicht te maken. Discipline om goed te ventileren als dat kan, kastjes en deuren open op dagen dat het goed droog is, zal veel problemen voorkomen. Dat gezegd hebbende marginaliseer ik niet wat de verkoper jou vertelde. Bedenk dat je isolatie niet toepast om energie te besparen maar wel om comfort te creëren (dat je energie bespaart is natuurlijk mooi meegenomen). Dus links en rechts een gaatje zonder isolatie is juist prima. Condensatie is altijd tegen koude vlakken. Loopt dat water langs stalen wanden weg: Geen probleem. Druppelt het op hout: Wel een probleem. Ik hoop dat ik je een beetje verder heb kunnen helpen, succes!
Allereerst dank voor de heldere uitleg. Zeer waardevol als je plannen aan het maken bent.
Ik overweeg de zijkanten aan de binnenzijde te isoleren. Om contact met de buitenwand te voorkomen denk ik eraan om houten of kunststof stroken verticaal op de binnenzijde van de buitenwand aan te brengen. Zo ontstaat er een spouw van ca. 10mm. Wat vind jij van dit idee? Of voorzie jij ergens problemen?
Vooropgesteld, prima idee. Ik denk dat 10mm ook voldoende is. Hout zou ik omzeilen i.v.m. rot als het nat wordt. Dunne strookje HPL is mogelijk een optie, zeer goed te lijmen met SMP-lijm en een relatief kleine koudebrug. Ik denk wel dat je het jezelf moeilijk maakt door de vele sprongetjes van buitenbeplating via stijlen weer naar buitenbeplating. De beloning is veel binnenruimte.
Beste Wiebe,
Een paar opmerkingen over je goedbedoelde bijdrage.
“De hoeveelheid vocht in die lucht verandert niet. De temperatuur stijgt wel en dan neemt de relatieve luchtvochtigheid af. Het dauwpunt blijft echter constant.
Dat is dus de reden waarom de auto aan de binnenkant niet nat wordt door condensatie op ijskoude vlakken, zoals ruiten en deuren, als de kachel aangezet wordt en warm is.”
Volgens mij is dit niet de reden. Dauwpunt van de lucht (of een voorwerp) hangt inderdaad enkel af van de temperatuur van de lucht (of een voorwerp). Condensatie op de ruit/interieur/wanden kan echter wel degelijk plaatsvinden als de lucht warm is. Denk maar aan een koud blikje uit de koelkast dat direct condenseert in een warme kamer. Of het blikje condenseert hangt af van twee dingen. Het dauwpunt (dus temperatuur) van het blikje én de absolute hoeveelheid waterdamp in de omringende lucht en niet de temperatuur van de omringende lucht (dit laatste bepaald enkel de relatieve vochtigheid van aanwezige de waterdamp t.o.v. de lucht). Als het blikje maximaal 2 g/m^3 aan kan en de lucht 3 g/m^3 bevat heb je condensatie op het blikje.
“Overigens doet een airconditioning min of meer hetzelfde, stel dat het dauwpunt buiten 10 graden is en de airco koelt tot 5 graden. In dat geval gaat het dauwpunt ook omlaag naar 5 graden en wordt condenswater door de airco afgevoerd. Je krijgt dan droge, drogende, lucht binnen met een dauwpunt van 5 graden. Ideaal voor als de kachel en motor nog niet op temperatuur zijn” Dit begrijp ik niet. Kijk naar het de afbeelding onderaan deze link https://www.joostdevree.nl/shtmls/dauwpunt.shtml. De lijnen lopen niet lineair.
“Zet je mensen in een ruimte met beperkte ventilatie, dan gaat het dauwpunt snel omhoog. Mensen geven veel vocht af via adem en zweten.”
Nee. De relatieve vochtigheid (van de lucht) gaat omhoog niet het dauwpunt.
Wat betreft de rest. Hoe kijk je aan tegen het isoleren van de kokerbalken. Laat je die nu helemaal leeg? Is jouw advies dan enkel de wanden te isoleren (principe 4) aangezien principe 3 in de praktijk vervalt i.v.m. de benodigde ruimte die het inneemt.
Hartelijke groet,
Michèl Takes
Dat is een lange reactie. In delen een reactie van mij…
Om met het laatste te beginnen…
In de praktijk zie je condensatie met name in het dak en in iets mindere mate aan de bovenste helft van de zijwanden. Het verbaast mij altijd dat de vloer zo droog blijft maar het is goed verklaarbaar: De bovenkant straalt warmte uit maar ontvangt relatief weinig straling gedurende een heldere nacht terwijl zijkanten en bodem aangestraald worden door omgeving. Mede daarom heb ik zelf gekozen voor de volgende constructie:
Dak: III met plafond AlPEAl (DiBond etc.), 0.2, 1.6, 0.2mm en daarboven XPS beperkt gelijmd met SMP, lucht tussen dak en XPS, ongeveer 10mm.
Zijwanden: IV met XPS 10mm met SMP in verticale banen op beplating, met de profielen bedekt met zelfklevend schuim, zo dat het voldoende open is, waterloop naar kokers niet belemmerd wordt. Binnenplaat alleen daar waar het optisch nut heeft.
Vloer: Als foto hierboven, II dus, AlMg3 van 2mm op een XPS compositie, bij voorkeur met zelfklevende tapijt-tape. Vanwege het brosse karakter van XPS kan het loslaten bij belasting en heb ik SMP voor een deel vervangen. Vloer is nooit vochtig.
Er zijn geen organische materialen als hout gebruikt, vrijwel alles is AlPEAl en aluminium 6000 profiel met veel lijmen en boutjes en moertjes.
Enige condensatie aan de binnenkant is eigenlijk nooit een probleem, het loopt altijd weg via de kokers. De fabrikant weet dat ook want ik zie tijdens stortbuien water van buiten via kleine lampfittingen (af fabriek) en trim-delen (klikverbindingen) naar binnen druppelen en via kokers weglopen. Isolatie kokers is derhalve wat mij betreft vloeken in de kerk.
Diverse kenmerken van materialen spelen een rol en ik heb hier een kort lijstje. Massa en sterkte spelen voor mij een grote rol: https://vanderworp.org/areal-densities/
Wat betreft de vergelijking met het blikje bier: Als de voorruit bevroren is en daadwerkelijk een lagere temperatuur heeft dan de buitenlucht dan kan dat inderdaad voorkomen. Echter onder normale omstandigheden waar alles ongeveer dezelfde temperatuur heeft blijft het betoog overeind staan.
De tweede: Als het dauwpunt buiten 10 graden is dan is de temperatuur 10 graden of meer, ook van de ruiten. Blaas je daar lucht langs met een dauwpunt van 5 graden dan droogt zo’n ruit enorm snel, probeer maar eens. Anders: De gekoelde lucht van 5 graden C heeft 100% luchtvochtigheid. Het glas is 10 graden C en dus ook de condens en het flinterdunne laagje lucht er omheen. Die tabel geeft aan dat er dan sprake is van 50% luchtvochtigheid. Die warmere lucht zal condens op de ruit doen verdampen. Beproefd!
Wat betreft de mensen in de ruimte, de relatieve luchtvochtigheid gaat omhoog en daaraan is de dauwpuntstemperatuur ook gekoppeld, het dauwpunt heeft een mate van relatie met de relatieve luchtvochtigheid bij gelijke druk. Zie de Magnus-formule op https://en.wikipedia.org/wiki/Dew_point#Calculating_the_dew_point. Met andere woorden, zowel het dauwpunt als de relatieve luchtvochtigheid gaan dan omhoog.