(Hoofdartikel: “Met schapen kweek je despoten: Democratie“)
De huidige eed van de Tweede Kamer is – bot gesteld – leeg. Sterker nog: ze schuurt tegen het tegenovergestelde van democratische vertegenwoordiging. Zwart-wit? Zeker. Maar wie goed kijkt, ziet de kern.
Een eed zonder expliciete democratische inhoud richt zich niet op burgers, maar op systeem en ritueel. Dat is geen detail; dat raakt direct aan de legitimiteit van het parlement.
De Tweede Kamer is onze volksvertegenwoordiging – letterlijk en principieel. Het is het belangrijkste instrument van de samenleving om de wil van het volk om te zetten in wetten en bestuur.
Dan mag je bij de beëdiging toch verwachten dat democratische waarden en plichten expliciet zijn? Een eed die duidelijk maakt voor wie je er zit en wie soeverein is?
Het is tijd om deze eed te herzien – met inhoud, met concrete verantwoordelijkheid en met de burger als uitgangspunt. En ja: handelen naar die woorden hoort daar direct bij.
Table of Contents
De huidige eed
De lege eed van de Tweede Kamer… Dit is de eed of belofte die afgelegd wordt:
Ik zweer (verklaar) dat ik, om tot lid van de Staten-Generaal te worden benoemd, rechtstreeks noch middellijk, onder welke naam of welk voorwendsel ook, enige gift of gunst heb gegeven of beloofd.
Beëdiging Kamerleden
Ik zweer (verklaar en beloof), dat ik, om iets in dit ambt te doen of te laten, rechtstreekDe huidige eed
De lege eed van de Tweede Kamer… Dit is de eed of belofte die afgelegd wordt:
Ik zweer (verklaar) dat ik, om tot lid van de Staten-Generaal te worden benoemd, rechtstreeks noch middellijk, onder welke naam of welk voorwendsel ook, enige gift of gunst heb gegeven of beloofd.
Ik zweer (verklaar en beloof), dat ik, om iets in dit ambt te doen of te laten, rechtstreeks noch middellijk enige belofte heb aangenomen of zal aannemen.
Ik zweer (beloof) trouw aan de Koning, aan het Statuut voor het Koninkrijk en aan de Grondwet.
Ik zweer (beloof) dat ik de plichten die mijn ambt oplegt getrouw zal vervullen.
[Keuze uit…] [of de eed:] Zo waarlijk helpe mij God almachtig. [of de belofte:] Dat verklaar en beloof ik.s noch middellijk enige belofte heb aangenomen of zal aannemen.
Ik zweer (beloof) trouw aan de Koning, aan het Statuut voor het Koninkrijk en aan de Grondwet.
Ik zweer (beloof) dat ik de plichten die mijn ambt oplegt getrouw zal vervullen.
[Keuze uit…] [of de eed:] Zo waarlijk helpe mij God almachtig. [of de belofte:] Dat verklaar en beloof ik.
Analyse van historisch broddelwerk
Er is slechts zeer beperkt een verwijzing naar de wil van het volk. De grondwet wordt genoemd, maar laat uitgerekend de soevereiniteit niet als volwaardig artikel terugkomen. Het is bijna ironisch dat pas sinds 2022 (!) het woord “democratie” überhaupt in de algemene bepaling staat.
Kort gezegd: leuk dat cultureel erfgoed als “trouw aan de koning” genoemd wordt, maar het belangrijkste principe ontbreekt. Dat is toch vreemd? Democratie is toch de kern van onze politiek?
“Plichten” worden genoemd. Maar welke? De site van de Tweede Kamer verwijst dan naar “taken en rechten“. Geen woord over representatie van de wil van de bevolking – nota bene de eerste en eigenlijk enige bestaansreden van de Kamer. “Statuut voor het Koninkrijk“: hetzelfde verhaal.
Zwart-wit gesteld: de eed is een bijna lege eed die voorbijgaat aan de essentie van goed Kamerlidmaatschap.
Een stapje scherper? Het is onthutsend dat 150 Kamerleden en 18 miljoen Nederlanders hier niet over struikelen. Media: idem.
Het standaardargument zou kunnen zijn: “De eed is symbolisch.”
Nee. Een eed is geen decor. Het is – in de kern – een contract met de soevereine bevolking.
Een nieuw contract met de bevolking
Ik erken dat Nederland een democratie is.
Ik erken de soevereiniteit van de Nederlandse bevolking.
Ik verklaar ten dienste te staan van die soevereiniteit en van geen andere macht.
Ik vergewis mij structureel van de wil van mijn kiezers. Die wil vertegenwoordig ik, en ik kan te allen tijde publiekelijk verantwoording daarvoor afleggen.
Boven dit alles heb ik de plicht om, in goede samenspraak met mijn mede-Kamerleden, de wil van de meerderheid van de bevolking te vertalen naar beleid, in consensus waar mogelijk en nooit in strijd met de grondwet.
Ik heb geen directe of indirecte belangen die hiermee conflicteren en maak deze transparant zodra zij (dreigen te) ontstaan.
Zo waarlijk helpe mij logica, waarheid, verstand, moed en eer, en de rechtvaardigheid die onze rechtsstaat biedt.
Tot slot
Als de afspraak – de eed – tussen de hoogste macht (de bevolking) en de gedelegeerde macht (de Tweede Kamer) niet deugt, dan is het geen wonder dat de Kamer haar eigen koers vaart.
Dan zie je wat we nu zien:
- een groeiend aantal blanco proteststemmen als signaal van afstand,
- een Kamer die regelmatig handelt tegen de wil van grote delen van de bevolking,
- onvoldoende verantwoording,
- cruciale dossiers die eindeloos voortslepen (huisvesting, zorg, kloof rijk en arm),
- en een Kamer die te vaak de regering – een losstaand instituut – niet bij de les houdt.
Belangrijk is dat de Kamer er is voor het hele volk, zoals opgenomen in de nieuwe eed. Dat besef moet groeien. Het verbroedert en werkt tegen polarisatie.
Wil je een volwassen democratie? Dan moet het contract tussen Kamer en bevolking kloppen. De eed is daarvoor geen formaliteit, maar een cruciaal fundament. Tijd dus om hem serieus te nemen – en eindelijk te verankeren in wat we zeggen te zijn: een democratie.
- Zonder mandaat: incrowd en echokamer.
- Met mandaat: de bindende wil van de burger.
Interessant is de gezworen eed van Friedrich Merz in 2025, vertaald:
====
“Ik zweer dat ik mij zal inzetten voor het welzijn van het Duitse volk, hun welzijn zal bevorderen, hen zal beschermen tegen kwaad, de grondwet en de wetten van de federatie zal respecteren en verdedigen, mijn taken gewetensvol zal uitvoeren en recht zal doen aan iedereen. Zo helpe mij God.”
====
Zeker niet volmaakt maar tegelijkertijd een heel stuk concreter dan de eed van onze Kamer.