Beste landgenoten, lieve mensen. Markten werken op basis van vraag en aanbod, waarbij prijs en kwaliteit uiteindelijk bepalend zijn voor de omzet van producten. Ben jij te duur? Dan kopen we het bij iemand anders. Is jouw product slecht? Dan kopen we het bij weer iemand anders. Dat is het principe. Het werkt alleen als er voldoende aanbieders zijn en als er voldoende vraag is.
Marktwerking is een bewezen kapitalistisch systeem, het werkt! Echter, er zijn ook oligopolieën en monopolieën waarbij de vraag er wel is maar het aanbod beperkt is. Denk maar eens aan zorgverzekeraars die vrijwel niets doen om de kosten te drukken maar wel de premies ieder jaar laten stijgen. Denk ook eens aan een overheid die alleen maar meer en meer en meer uitgeeft, er is geen rem, behalve als het helemaal in de soep draait.
Die rem zou de Tweede Kamer moeten zijn maar los van het gegeven dat ze net zo kwistig zijn als de regering kan je simpelweg met 150 mensen nooit dat immense proces van uitgaven goed in de gaten houden. Natuurlijk is er een Algemene Rekenkamer maar dat is geen politiek instrument, dat is slechts een soort van accountant die alleen maar kijkt of het klopt.
Nederlanders draaien ieder dubbeltje om, of het nu gaat om een tweedehands fiets of een klein autootje, er is altijd die vraag “wat kost het en wat levert het op”. Tegelijkertijd geeft iedere Nederlander gemiddeld, of je nu werkt of in de luiers ligt, € 25 000 per jaar uit aan staatsuitgaven, je leest het goed. En we hebben geen flauw benul van waar veel van dit geld naartoe gaat
De vraag “wat kost het en wat levert het op” wordt bij de overheid vaak simpelweg weggedrukt en de controle op of zo’n uitgave ook wat oplevert is marginaal. Het is frustrerend dat controle vrijwel onmogelijk is. Om de stelling kracht bij te zetten kan je bijvoorbeeld denken aan de eindeloze stroom miljarden verslindende ICT-projecten binnen de overheid met ingehuurde krachten en bijbehorende tarieven die uiteindelijk op complete mislukkingen uitdraaien. Daarbij is het verlies dubbel want die krachten worden ook nog eens onttrokken aan de economie die het geld ervoor genereert.
Een overheid die efficiënter werkt levert extreem grote besparingen op waarbij de uitgaven die wel veel opleveren gedaan moeten worden en natuurlijk is er die staatsschuld die ingelost kan worden.
Het is moeilijk om een goede oplossing te verzinnen hiervoor. Je zou bijvoorbeeld kunnen denken aan onafhankelijke burgercommissies die, ondersteund door accountants, nauwgezet uitgaven toetsen op hun rendement, “wat kost het en wat levert het op”. Een alternatief is dat Tweede Kamerleden meer mankracht krijgen om specifiek controle op overheidsuitgaven uit te oefenen maar voor nu is dat geen goed idee omdat de Kamer ver weg staat van de burger, de soevereiniteit.
We hebben het hier niet over boekhouding, dat klopt vast wel, we hebben het over uitgaven die op basis van steun van de bevolking verantwoord en rendabel zijn. Een alternatief in de vorm van een minister van rendement&verantwoording is ook nog een oplossing maar zonder fatsoenlijk toezicht van de Kamer gaat dat ook niet lukken.
Als eindconclusie zou je dus kunnen stellen dat de Kamer eerst maar eens moet gaan handelen conform democratische principes en dat de burger een stem zou moeten uitbrengen die het mogelijk maakt de bestaande Kamer-cultuur te doorbreken.