Hoe bijna 1 miljard publiek geld via actiegroepen beleid bepaalt, buiten de verkiezingen om.
Dit stuk is gebaseerd op een aflevering van “Wynia’s Week”, met Wouter Roorda als gast en Syp Wynia als host.
- Syp Wynia
Journalist en oud-commentator van Elsevier (1997–2018).
Bekend om grondige economische en politieke analyse – feiten en duiding. - Wouter Roorda
Onderzoekt al jaren de geldstromen tussen overheid, loterijen en actiegroepen.
Zijn werk maakt zichtbaar hoe er bijna 1 miljard euro richting beleidsclubs gaat die geen democratisch mandaat hebben.
De aflevering is hier te bekijken: YouTube-link – aanbevolen!
Wat hierna volgt is een samenvatting en interpretatie van een toch wel schokkend en feitelijk patroon:
een parallel machtssysteem in Nederland, buiten verkiezingen en buiten de kiezer om.
Onderstaande stelt absoluut niet ter discussie of genoemde organisaties goed werk doen. Veel doen dat, met grote inzet en volle overtuiging.
Het gaat hier om iets wezenlijk anders. Wie heeft de zeggenschap in onze democratie, wie beslist? Burgers? Of instituten zonder leden?
Table of Contents
De kern
In Nederland hoort de burger het laatste woord te hebben, de burgers zijn soeverein, het is de letterlijke definitie van democratie.
Echter, in de praktijk wordt die burger – voor een deel – aan de kant geschoven door een ander systeem:
Publiek geld + loterijgeld → actiegroepen zonder leden → beleid + rechtszaken → burger buitenspel.
Het gaat om ongeveer €250 miljoen per jaar, €1 miljard per vier jaar, naar Nederlandse actiegroepen en beleidsclubs, zonder democratisch mandaat.
Je zou dus kunnen stellen dat dit beleid via subsidies, in plaats van verkiezingen, is.
Waarom is dit van belang?
- Een aantal clubs hebben geen leden (milieudefensie heeft wel leden)
- Ze vormen dus geen representatie van een groep uit bevolking
- Maar ze hebben wel invloed op beleid
- Ze hebben toegang tot ministeries
- Ze spannen rechtszaken aan tegen de staat – tegen ons
- Daarnaast krijgen ze miljoenen uit de Postcodeloterij (met staatsvergunning)
Met andere woorden, zonder een mandaat van de burger – namens niemand – hebben ze invloed en macht.
Voorbeelden
Urgenda
een handvol personen, 10 miljoen Postcodeloterij, dwingt overheid juridisch.
Milieudefensie
Milieudefensie heeft wel leden en dus enig mandaat, al is het beperkt. Wel sterk afhankelijk van subsidies, zet koers via rechter.
Natuur & Milieu
Geen leden, wel structureel overheids- + loterijgeld; zit aan de stikstoftafel.
COC
Geen leden, miljoenen subsidies, direct invloed op beleidsafspraken.
Hoe het werkt
- Ministeries financieren “maatschappelijke organisaties”
- Clubs krijgen ANBI-status en daarmee het imago van “goed doel”
- Loterijgeld + fondsen versterken dat
- Deze clubs:
- zitten aan beleidstafels
- voeren rechtszaken
- spreken “namens de samenleving”
Maar niemand heeft op hen gestemd.
Gevolg
Officiële route:
Burger → Parlement → Wet → Uitvoering
Feitelijke route:
Ministerie → Actiegroep → Rechter & beleidstafels
De kiezer wordt in dat geval dus simpelweg omzeild.
Wat dit betekent
Een democratie valt niet plotseling omver, maar…
Hij lekt weg via:
- subsidies
- vergunningen
- commissietafels
- rechterlijke trajecten zonder mandaat
- actiegroepen zonder leden
En de burger betaalt… maar beslist niet.
Hoe het wel moet
Het gaat hier niet over iedere maatschappelijke organisatie of actiegroep.
Tegengeluid en betrokken burgers zijn juist belangrijk. Dus trek die Kamerleden maar aan hun jasje. Dat is de enige juiste weg.
Het punt waar het hier om draait: invloed zonder mandaat.
We hebben in Nederland al publieke kennisinstituten die bedoeld zijn om beleid te voeden met feiten en objectieve analyse, denk aan universiteiten, planbureaus, PBL, CPB, WRR, RIVM, CBS. Dat is de kennislijn binnen onze democratie.
Het probleem ontstaat wanneer organisaties zonder ledenbasis, zonder publieke verantwoording en met grote geldstromen de facto beleid gaan bepalen of blokkeren. Niet door stem, maar door middelen.
Wie beslist? Die vraag hoort altijd terug te leiden naar burgers en hun vertegenwoordigers.
Slot
- Dit is geen verwijt aan mensen die zich inzetten – daar is juist veel waardering voor.
- Dit gaat over structuur. Over macht. Over legitimiteit. Over wie beslist in ons land.
- Burgers horen te beslissen. Niet organisaties zonder mandaat. Niet systemen die niemand gekozen heeft.
- Dat hiermee de burger – de democratie – buitenspel gezet wordt, is de praktijk en het gebeurt in het volle licht.
- Daarom moeten we het benoemen want de gevolgen zijn voelbaar voor iedereen. Denk aan het stilvallen van huizenbouw, denk aan de exorbitante bedragen voor stikstofbeleid.
- Het zijn gevolgen en kosten die burgers dragen en voelen, zonder enige zeggenschap.
- Dit een alarmbel voor onze democratie.