Kettingzaag-weetjes

Een post over dingetjes die iedere kettingzager moet weten. Er is zo weinig te vinden op het net dat het mij zinvol lijkt een verzameling informatie aan te leggen. Gebruik de inhoudsopgave om te navigeren en te zoeken. Op- en aanmerkingen zijn altijd welkom!

Veiligheid

Je kunt nog zoveel Persoonlijke Bescherming (PB) toepassen, maar als je je kop er niet bij houdt dan ben je een rund. Ik gebruik mijn zaag al tientallen jaren en er zijn best weleens momenten geweest dat het maar net goed ging. Echter ik gebruik het ding zelfverzekerd en vermijd gevaarlijke situaties en ben mij altijd bewust van waar het zaagblad is ten opzichte van mijn lichaam.

De zaag ligt altijd bij de hand, schoon, met benzine, olie en een scherpe ketting. “Even snel iets doorzagen” betekent dat ik minimaal handschoenen en een bril draag. Slippers, een korte broek en korte mouwen betekent: “Niet zagen”. Natuurlijk zijn er tal van belangrijke extra beschermingsmiddelen en voor het serieuze werk moet je die ook gebruiken want slechts één foutje kan extreme gevolgen hebben.

Hoe serieus je veiligheid moet nemen? Oordeel zelf:

Wat zijn gevaarlijke situaties?

“Kick back” is nummer één. Als de punt van het blad iets raakt dan schiet de zaag omhoog en naar achter en heb je hem mogelijk niet meer onder controle. Voorbeeld: Een tak doorzagen waar een tweede niet zichtbare tak achter zit, die geraakt wordt en een kick-back veroorzaakt. Nog een voorbeeld: “Steken” in dik hout waarbij de punt niet door, maar in het hout zit.

• Kies bij voorkeur geen “full-chisel-ketting” maar een “semi-chisel-ketting” omdat die minder “happen” in het hout.
• Zorg voor een scherpe ketting die op de juiste manier geslepen is. Verkeerde slijphoeken vergroten het risico op kick-back.
• Mijn advies: Slijp de ketting bij voorkeur zelf, zorgvuldig en met beleid.

Gevaarlijk zijn de situaties waarbij je niet stabiel bent:

• Zorg voor een goede ondergrond en of houvast, steun.
• Zaag niet boven je macht, dus boven je schouders of ver weg met gestrekte armen.
• Zaag nooit met één arm.
• Zaag nooit in de buurt van je benen.
• Zaag nooit als je moe bent, neem pauzes en zorg dat je uitgerust zaagt. Doe het altijd rustig aan met je hoofd erbij.

Voorkom kettingbreuk. Een ketting die breekt kan alle kanten uitschieten. Daarom: Inspecteer de ketting regelmatig en grondig en vervang hem preventief als je beschadigingen of verbuigingen ziet.

Ben je bewust van posities van mensen en dieren om je heen.

Kettingspecificaties

Bomen zagen omdat je het bos niet meer ziet! Allereerst is er de vorm van de tanden. Vervolgens is er een lading specificaties die de ketting beschrijven. Het zijn belangrijke gegevens voor als je onderdelen als kettingen wil bestellen.

Tandvormen

Ze zijn al genoemd, “full-chisel-ketting” en “semi-chisel-ketting”. Dus volledige beitel en semi-beitel. Er zijn tal van andere variaties. De full-chisel-ketting is te herkennen aan de scherpe punt van de tand, de semi-chisel-ketting aan de rondere punt. De overgang van zijkant naar bovenkant is ook respectievelijk scherp en rond.

Semi-chisel-ketting is voor de meeste mensen een veilige keuze. Ze happen minder, zagen toch behoorlijk snel, ze blijven langer scherp en beter bestand tegen vervuiling en zijn ook makkelijker te slijpen.

Dan zijn er, voor zagen met een lichter vermogen, ook zogenaamde “LP-kettingen”. “LP” staat voor “Low Profile”. Advies is om die te gebruiken indien mogelijk.

Dan zijn er nog veel verwarrende termen zoals haakse en halfhaakse beitel (respectievelijk “full-chisel” en “semi-chisel”). “Micro chisel” is ook zo’n term die ik ben tegengekomen in verband met tussenschakels die voorzien zijn van een extra bumper om kick-back verder te beperken, als alternatieve naam voor “semi-chisel” en als alternatieve naam voor “LP”. Zeg het maar, ik weet het niet.

Ketting-parameters

“Pitch” of steekmaat “P”

Dit is de maat van scharniergat tot scharniergat van één schakel.

Voor alle schakels, met of zonder tand, is deze maat hetzelfde in theorie. In de praktijk echter niet.

Veelgebruikte maten in inches:

Ben erop bedacht dat sommige notaties bij leveranciers krom zijn, zoals 3.8 i.p.v. 3/8″

Voor alle schakels, met of zonder tand, is deze steekmaat P hetzelfde in theorie. In de praktijk echter niet, kijk maar goed naar de afbeelding. Dus is het verstandig om bij het meten meerdere schakels te nemen en de afstand te delen door het aantal schakels.

“Gauge” of sleufbreedte

De ketting steekt in het zaagblad. De breedte van de sleuf in het zaagblad heeft deze varianten:

Soms worden eenheden weggelaten en dan staat er bijvoorbeeld 050 of 1.3.

De lip van een schakel die in de sleuf steekt is dus altijd iets kleiner als de sleufbreedte.

“File size” of vijldiameter

Dit is een belangrijke parameter. Zorg altijd dat je de juiste vijl voor de juiste ketting hebt. Veel voorkomende diameters:

Vijlhoeken

De informatie over vijlhoeken moeten bij de ketting vermeld zijn. Als dat niet zo is dan kan je een geschikte vijl tegen het slijpvlak leggen en zie je hoe de fabriek de ketting geslepen heeft.

Van boven gezien is de vijlhoek meestal 28 tot 30 graden, gemeten tussen vijl en normaal van zaagblad. Dus tussen het zaagblad en de vijl is de hoek dan 62 tot 60 graden.

In de richting van de ketting is er ook een vijlhoek. Deze varieert vaak tussen 0 en 10 graden. Dus haaks op het zaagblad of 10 graden verdraaid – vaak bij kettingen van type 3/8″LP.

Dieptespleet

Om het verhaal compleet te maken… Een schakel met een snijtand heeft voor het snijvlak een opstaande rand. Die rand zorgt ervaar dat de tand zich niet vast kan vreten. Die rand moet wel iets onder de tand liggen want anders snijdt de tand niet. Dit hoogteverschil is de “depth gauge” en ligt zo om en nabij 0.5 en 1 mm. De afbeelding illustreert dit:

Deze parameter zegt dus iets over het happende karakter of beter, de verspanende capaciteit van de ketting.

Enkele opmerkingen:

• Tijdens een “hap” wordt de tand naar achteren geduwd waardoor de schakel kantelt en bumper het hout probeert weg te duwen.
  • De speling van de ketting moet dus niet te groot zijn: “hakkelen”
  • … en niet te klein zijn: vasthouden, vastlopen.
• Na diverse keren slijpen wordt de diepte kleiner en zal je dus ook de bumper iets moeten vijlen.
  • Een loep is voor inspectie bij tijden geen overbodige luxe.
  • Teveel van de bumper afhalen levert een agressieve ketting op.

Over het aantal schakels

Stel dat een ketting 10 linker- en 10 rechter-snijschakels heeft. Daartussen zitten verbindingsschakels. Het totaal aantal schakels is dan 40. Dat is dan altijd een viervoud. Een veelvoorkomende maat is 50 schakels. Dat is geen viervoud en als je goed kijkt dan zie 13 linker- en 12 rechter-snijschakels. Daarnaast zijn er kettingen met twee verbindingsschakels tussen de snijschakels. Genoeg variatie dus. Een aanduiding kan zijn 50 shackles, 50L (50 Links) en tal van variaties.